Thema’s

<h4>Houd het simpel</h4><p>Informatie die eenvoudiger door het brein kan worden verwerkt, wordt beter opgenomen, eerder voor waar aangezien en positiever beoordeeld. Vermijd ook ontkenningen. 'Roken is niet goed' is bijvoorbeeld moeilijker te verwerken dan 'Roken is slecht'.</p><h4>Maak het relevant voor mensen</h4><p>Informatie die past bij iemands (informatie)behoeften en situatie, krijgt meer aandacht en wordt beter verwerkt dan een algemene boodschap. Zo is 'Uw kind wordt 4 jaar. Wat betekent dit voor uw kinderopvangtoeslag?' beter dan 'Geef wijzigingen in uw persoonlijke situatie door aan Belastingdienst/Toeslagen'.</p><h4>Zet de sociale omgeving van je doelgroep in</h4><p>Denk aan vriendengroepen en leden van sportteams die worden gestimuleerd met elkaar een Bob-afspraak te maken.</p>

Snelle tips voor gedragsverandering

Gedrag veranderen met communicatie

Met communicatie kun je gedrag beïnvloeden. Denk aan een gezondere levensstijl, zuiniger omgaan met energie of vaker thuiswerken. Hoe kun je dat bereiken? Welke tips en tools zijn er?

Inhoud

Over ons

Vakmanschap

De rollen en vaardigheden van een communicatieadviseur

Start de Wegwijzer

<p>Let op: het is niet mogelijk om tussendoor op te slaan tijdens het gebruiken van de invulbare tool. Zo lang je tab/browser open staat, is je input nog beschikbaar. Bij de laatste stap in de tool kan je kiezen wat je met de opbrengst wil doen: opslaan als pdf, als visual of uitprinten.</p>

Offline aan de slag?

Pdf waarmee je offline aan de slag kan met de Macht- en invloedanalyse.

Macht en invloed

Onderzoek en analyse

Omgevingsanalyse

Macht- en invloedanalyse

hulpmiddelen

<p>De keuze voor het juiste communicatiemiddel hangt af van een heleboel factoren, zoals je doelstelling, doelgroep, strategische keuzes, budget en de planning. Als je een goed beeld hebt van de mensen voor wie het onderwerp van belang is, zal je merken dat de keuze voor het juiste communicatiemiddel makkelijker gemaakt is.</p>

Realisatie

Communicatiemiddelen

Middelenkeuze

<p>De communicatiestrategie geeft richting aan alle activiteiten op het gebied van communicatie voor jouw project. Je beschrijft <em>hoe</em> je wil gaan communiceren met betrokken personen en partijen, met welke boodschap, op welke momenten en/of via welke kanalen. De strategie is daarmee een belangrijk houvast om de gestelde communicatiedoelen te halen.</p>

<p>Maakt gedragsverandering deel uit van je communicatieopgave? Neem dan een kijkje bij de <a href="/hulpmiddelen/casi">gedragsveranderingstool CASI</a>&nbsp;en bepaal aan de hand daarvan je strategie.</p>

<ul><li><em>Strategisch Communicatie Frame II</em>, B. van Ruler, 2023</li><li><em>Communicatiestrategie</em>, W. Michels, 2021</li></ul>

Verder lezen?

Strategieontwikkeling

Strategie

Communicatiestrategie

Een communicatiestrategie is de kern van elke aanpak van communicatie. Welke strategie werkt voor welke opgave? En hoe kom je tot een zinvolle en succesvolle strategie?

Communicatie in beleidsfases

Beweegredenen-matrix

Kritiek-repliek

Breng je boodschap over met beeld

<p>Een actoren-inventarisatie vormt het startpunt van alle omgevings- en krachtenveldanalyses. Of het nu gaat over de Ringen van Invloed of de Matrix belangen en vertrouwen: een belangrijke start is om samen met het team de verschillende actoren op papier te krijgen. Als je eerst de actoren in beeld brengt, is de stap naar het maken van een omgevings- of krachtenveldanalyse makkelijker te maken.</p>

Wanneer een actoren-inventarisatie?

<p>Ben je werkzaam als rijksambtenaar en wil je meer inzicht krijgen in de politiek-bestuurlijke omgeving waarin deze inventarisatie&nbsp;plaats kan vinden? Bekijk dan de bijpassende&nbsp;<a href="https://www.communicatierijk.nl/vakkennis/aanbod-academie-voor-overheidscommunicatie/communicatie-in-een-politiek-bestuurlijke-omgeving" id="isPasted" style=" text-align: start;">training</a> op Communicatierijk.nl en schrijf je in!</p>

Actoren-inventarisatie

<p>Let op: het is niet mogelijk om tussendoor op te slaan tijdens het gebruiken van de invulbare tool. Zo lang je tab/browser openstaat, is je input nog beschikbaar. Bij de laatste stap in de tool kan je kiezen wat je met de opbrengst wil doen: opslaan als pdf, als visual of uitprinten.</p>

Pdf waarmee je offline aan de slag kan met de Beweegredenen-matrix

Ringen van invloed

TRPCError

Communicatieplan

Bouwstenen van een communicatieplan

Samenvatting van de belangrijkste stappen in een communicatieplan of een communicatieproces, van probleemstelling tot evaluatie.

<h4>Fase 1: Inleven</h4><p>Zorg dat je een beeld krijgt van problemen en gebruikers. Je brengt de klantreis in kaart, inclusief knelpunten. Dit doe je bijvoorbeeld met gebruikersonderzoek.</p><h4>Fase 2: Framen</h4><p>Definieer het probleem en bepaal de scope.</p><h4>Fase 3: Ideeën genereren</h4><p>Genereer zoveel mogelijk ideeën, bijvoorbeeld door een brainstorm te houden of door met anderen dan de usual suspects in gesprek te gaan. Maak bijvoorbeeld ook schetsen of mindmaps.</p><h4>Fase 4: Maak een prototype</h4><p>Filter de bruikbare ideeën en vertaal ze in iets wat te testen is. Dit kan een fysiek prototype zijn, maar ook een storyboard.</p><h4>Fase 5: Test en optimaliseer</h4><p>Lost het concept het probleem op? Wat vinden de gebruikers? Test het met ze, trek conclusies en pas je prototype eventueel aan.</p><p>Je kunt deze fases lineair (op volgorde) doorlopen maar dat hoeft niet. Het kan chaotisch aanvoelen om de stappen door elkaar te doen, maar het kan juist creatieve inzichten opleveren.</p>

De 5 basisstappen van design thinking

Communicatievraagstukken oplossen met design thinking

Design thinking is een creatieve methode die je kunt gebruiken om een complex communicatievraagstuk op te lossen. Met deze methode leer je te denken als een ontwerper.

<p>Met een debriefing zet je gestructureerd en beknopt op papier wat is afgesproken tijdens de intakegesprek(ken). Je kunt het zien als een verslag van jouw interpretaties van de vraag en het levert je een overzichtelijk document op dat je kan afstemmen met je opdrachtgever. Zo weten jullie beiden hoe de samenwerking eruit komt te zien en wat jouw rol en bijdrage zal zijn.</p>

Intake en opdrachtformulering

Opgave in kaart brengen

Debriefing

Toegankelijkheid

<p><em>Persona’s</em> zijn fictieve beschrijvingen van de behoeften, motivatie en verwachtingen van de mensen voor wie een communicatiemiddel bedoeld is.</p>

<p>Maak de persona zoveel mogelijk visueel en hang het resultaat aan de muur. Zo word je tussendoor ook herinnerd aan de mensen voor wie jij het communicatiemiddel maakt.&nbsp;</p>

Doelgroepen uitwerken

Persona’s

<p>Voor sommige soorten opdrachten bestaat er een vast format voor briefings. Ga na binnen jouw organisatie of er zo’n format is dat je moet gebruiken. Als dat er niet is, dan kan je de volgende punten als leidraad aanhouden.</p>

<p>Als je een briefing hebt gemaakt, kan het helpen om iemand van buiten het project te laten meelezen. Dan wordt snel duidelijk of de opdracht voor een buitenstander te begrijpen is.</p>

Briefing communicatiemiddelen

<p>De invulling van de rol van de overheid in relatie tot een thema of beleidsterrein hangt af van veel factoren. Bijvoorbeeld wie de trekker of eigenaar is van een onderwerp, wat de (beleids)oplossing is en hoe de betrokkenen zich opstellen. De Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) heeft 4 mogelijke rollen voor de overheid beschreven in hun publicatie <a href="https://www.nsob.nl/denktank/overzicht-van-publicaties/sedimentatie-sturing" rel="noopener noreferrer" target="_blank"><em>Sedimentatie in sturing</em></a>.</p>

Rollen van de overheid

<p>Deze checklist geeft je handvatten wat je kan doen ter voorbereiding op een crisis, tijdens en na een crisis.</p><h3>Voorbereiding (koude fase)</h3><ul><li>Volg de <a href="https://www.nctv.nl/onderwerpen/nationale-academie-voor-crisisbeheersing">opleidingen crisiscommunicatie</a> van de Nationale Academie voor Crisisbeheersing (NAC). De NAC heeft een uitgebreid, kosteloos aanbod van <a href="https://www.nctv.nl/onderwerpen/nationale-academie-voor-crisisbeheersing/opleidingen">trainingen voor crisisprofessionals op Rijksniveau</a>.</li><li>Maak een overzicht (per onderwerp) van jouw interne en externe netwerk, inclusief e-mailadres en telefoonnummer. Weet wie wie is en wie wat doet bij het DCC, de directie Communicatie, NCTV. En wat de communicatiecollega's bij de netwerkpartners doen op het beleidsterrein van jouw departement. Vergeet je communicatiecollega’s bij de veiligheidsregio’s en gemeenten niet.</li><li>Zorg dat je bekend bent met het departementaal crisisbeheersingsbeleid en de bijbehorende (crisis)communicatieafspraken.</li><li>Sla het piketnummer 24/7 NCTV crisiscommunicatie op in je telefoon: 070 – 751 51 51.</li><li>Weet hoe de landelijke, regionale en lokale crisisstructuren in elkaar steken en welke afspraken rondom crisiscommunicatie daarbij horen.</li><li>Zorg dat je beelden (visuals of infographics) op de plank hebt die ingewikkelde materie begrijpelijk maken.</li><li>Check <a href="https://denkvooruit.nl">denkvooruit.nl</a>. Op deze website vind je informatie over verschillende (nood)situaties en risico's.</li></ul><h3>Tijdens een crisis (warme fase)</h3><h4>Breng het netwerk in kaart:</h4><ul><li>Actualiseer je overzicht van communicatiepartners, binnen en buiten het departement. Voeg waar mogelijk een piketnummer toe. (Print een exemplaar!). <br></li><li>Leg contact met piket NCTV (om te sparren, voor advies of voor inzet van middelen). Dat kan 24/7.</li><li>Zorg dat je een lijst beschikbaar hebt met deskundigen die duiding kunnen geven aan technische of inhoudelijke informatie.</li></ul><h4>Zorg voor duidelijke afspraken:</h4><ul><li>Zorg dat je bekend bent met afspraken over (tijdige) opschaling en wijze van afstemming.</li><li>Regel dat communicatie in het crisisteam is vertegenwoordigd.</li><li>Ken je eigen taak en rol.</li><li>Heb inzicht in (crisis)communicatiestructuren.</li><li>Zorg voor een helder samenwerkingsproces en werkafspraken intern en met jouw samenwerkingspartners in deze crisis.</li><li>Zorg dat er goede afspraken zijn over documentatie (denk aan de vragen in de nafase, onderzoek, Wet open overheid (Woo)-verzoeken).</li></ul><h4>Inventariseer documentatie:</h4><ul><li>Check of er een <a href="https://www.nctv.nl/onderwerpen/landelijke-crisisplannen">Landelijk Crisis Plan (LCP)</a> is voor deze crisis.</li><li>Kijk of er een <a href="https://www.nctv.nl/onderwerpen/landelijke-crisisplannen">koepelnotitie crisiscommunicatie</a> is voor dit onderwerp.</li></ul><h4>Zorg dat je communicatiemiddelen klaar hebt liggen:</h4><ul><li>Heb communicatiemiddelen paraat (denk ook aan eventuele analoge middelen).</li><li>Actualiseer je visuals en infographics en zet deze in om ingewikkelde materie begrijpelijk te maken.</li><li>Richt de webcare in.</li></ul><h4>Doe onderzoek:</h4><ul><li>Vraag omgevingsanalyses uit.</li><li>Bereid onderzoek (0-meting of flitspeiling) of vragenlijst voor.</li><li>Denk aan je interne communicatie:</li></ul><h4>Houd ook interne communicatie in het vizier.</h4><ul><li>Verwerf inzicht in communicatieve vraagstukken, dilemma’s en beslispunten (zowel communicatieve als bestuurlijke dilemma’s).</li><li>Check de timing van je boodschap.</li></ul><h4>Maak je doelgroepen inzichtelijk:</h4><ul><li>Breng de betrokken doelgroepen in beeld en maak ook specifieke groepen inzichtelijk. Check de <a href="https://www.nctv.nl/documenten/publicaties/2023/03/06/handreiking-risico--en-crisiscommunicatie-specifieke-doelgroepen">handreiking risico- en crisiscommunicatie specifieke doelgroepen</a>.</li><li>Houd rekening met begrijpelijke, eenvoudige taal.</li><li>Overweeg vertalingen in meerdere talen, waaronder <a href="https://www.nctv.nl/onderwerpen/risico--en-crisiscommunicatie/communicatiemiddelen#anker-3-tolk-nederlandse-gebarentaal-piket">Nederlandse gebarentaal</a>.</li></ul><h4>Bereid je boodschap voor:</h4><ul><li>Bereid verschillende handelingsperspectieven voor.</li><li>Bereid de procesinformatie voor.</li><li>Weet wat te doen bij desinformatie en nepnieuws.</li><li>Bereid gedragsadviezen voor.</li><li>Heb basiskernboodschap(pen) paraat.</li><li>Bereid praktische Q&amp;A’s voor en heb deze paraat.</li><li>Breng communicatiedilemma’s in kaart.</li></ul><h3>Na een crisis</h3><ul><li>Zorg voor een geleidelijke overgang van acute fase naar de na(zorg)fase. Betrek daar de betrokken ministeries en andere betrokken partners bij.</li><li>Verduidelijk eventuele wijzigingen in rollen en verantwoordelijkheden.</li><li>Pas de kernboodschap aan (dit is veelal maatwerk).</li><li>Maak inzichtelijk hoe het afschalen van de crisis eruitziet. Wat zijn de stappen en voor wie heeft het gevolgen?</li><li>Evalueer! Neem verbeterpunten mee in de voorbereidingen op een eventuele volgende crisis.</li></ul>

Eerste Hulp Bij Crisiscommunicatie (EHBC-checklist)

Crisiscommunicatie bij de Rijksoverheid

Goede crisiscommunicatie staat voor het verspreiden van juiste, tijdige en begrijpelijke informatie over en tijdens een crisis, ramp of incident. Checklist met handvatten wat je kan doen ter voorbereiding op een crisis, tijdens en na een crisis.

<p>Is er een bewindspersoon betrokken bij jouw evenement? Zorg er dan voor dat je in de hele voorbereiding het protocol en de ‘medewerkers externe optredens’ goed betrekt. Zorg ook voor voldoende afstemming en overleg met de speechschrijvers en woordvoerders.</p>

Aandachtspunt

Evenementen

Evenementen en congressen

Planning

Communicatiekalender

<p>Ben je werkzaam als rijksambtenaar en wil je meer inzicht krijgen in de politiek-bestuurlijke omgeving waarin deze matrix gehanteerd kan worden? Bekijk dan de bijpassende&nbsp;<a href="https://www.communicatierijk.nl/vakkennis/aanbod-academie-voor-overheidscommunicatie/communicatie-in-een-politiek-bestuurlijke-omgeving" id="isPasted">training</a> op Communicatierijk.nl en schrijf je in!</p>

Pdf waarmee je offline aan de slag kan met een Belangen- en vertrouwenmatrix

Belangen en vertrouwen

Belangen- en vertrouwenmatrix

<p>Ben je werkzaam als rijksambtenaar en wil je meer inzicht krijgen in het maken van een message house? Bekijk dan de bijpassende&nbsp;<a href="https://www.communicatierijk.nl/vakkennis/aanbod-academie-voor-overheidscommunicatie/module-message-house" id="isPasted" rel="noopener noreferrer" style=" text-align: start;" target="_blank">training</a> op Communicatierijk.nl en schrijf je in!</p>

Pdf waarmee je offline aan de slag kan met een Message House

Message house

Kernboodschap

Een message house brengt verschillende kernboodschappen samen onder 1 dak en zorgt voor samenhang.

<p>De competentieprofielen zijn een tool om het gesprek aan te gaan over ontwikkeling en professionalisering. Denk bijvoorbeeld aan het P-gesprek. Als medewerker kan je de beschrijving bijvoorbeeld gebruiken om te verwoorden wat je te bieden hebt. Als leidinggevende biedt het profiel aanknopingspunten om ontwikkelingsmogelijkheden te schetsen. Ook kan je competentieprofielen gebruiken om als team het gesprek aan te gaan over de samenwerking en taakverdeling.</p>

Toepassing competentieprofielen

Competentieprofielen

<p>Communicatie die zoveel mogelijk mensen probeert te bereiken en te betrekken, waarbij toegankelijkheid, herkenning en begrip worden nagestreefd en waarvan het resultaat leidt tot positieve communicatie, vrij van stereotypen (Hanan Challouki, 2021). Inclusieve overheidscommunicatie is altijd divers en streeft gelijkwaardigheid na.</p>

Definitie inclusieve communicatie

<p>Neem een kijkje in <a href="https://www.communicatierijk.nl/vakkennis/inclusieve-communicatie" rel="noopener noreferrer" target="_blank">het dossier op CommunicatieRijk.nl</a> over inclusieve communicatie.</p>

Inclusieve communicatie, zo kun je bijdragen

SWOT-analyse

<p>De verbinding zoeken met de mensen met wie je in contact wil komen, daar draait het om bij het opstellen van een goede kernboodschap. Wat speelt er bij hen, hebben ze vragen of zorgen? En wat is de informatiebehoefte? Een boodschap komt pas goed over als die de waarden of overtuigingen van een ander raakt.</p>

<p>Ben je werkzaam als rijksambtenaar en wil je meer inzicht krijgen in het maken van een kernboodschap? Bekijk dan de bijpassende <a href="https://www.communicatierijk.nl/vakkennis/aanbod-academie-voor-overheidscommunicatie/vaktraining-voor-ervaren-redacteuren" style=" text-align: start;" target="_blank">training</a> op Communicatierijk.nl en schrijf je in!</p>

Teksten schrijven: waar moet ik op letten?

Kernboodschap (kijk-want-dus)

Gedragsverandering

CASI

Wil je met communicatie bijdragen aan gedragsverandering? Dan kan het Communicatie Activatie Strategie Instrument (CASI) je helpen: van analyse tot strategie en vervolgens in de uitvoering.

<p>Het boekje De taal van mr. Jip van Harten en dr. Janneke Bavelick laat met inspirerende voorbeelden zien wat B1-schrijven inhoudt.</p>

Leestip

<p>Ben je werkzaam als rijksambtenaar en wil je meer inzicht krijgen in het schrijven van teksten? Bekijk dan de bijpassende&nbsp;<a href="https://www.communicatierijk.nl/vakkennis/aanbod-academie-voor-overheidscommunicatie/vaktraining-voor-ervaren-redacteuren" id="isPasted" style=" text-align: start;" target="_blank">training</a> op Communicatierijk.nl en schrijf je in!</p>

Af en toe een punt zetten mag best | Longreads | CommunicatieRijk

Tips voor inclusief taalgebruik | Inclusieve communicatie | CommunicatieRijk

Teksten schrijven

<p>Ben je op zoek naar praktische hulpmiddelen of tips om volgens Factor C aan de slag te gaan met je communicatievraagstuk? Hier op Communicatiekompas vind je allerlei <a href="/hulpmiddelen">hulpmiddelen en interactieve tools</a> die je op weg kunnen helpen.</p>

Zo ontwikkel je een sterke overheidscampagne

Definitie

Waar begin je?

Campagnekeuken

Deel deze pagina

Start de Wegwijzer